Onderzoek

locatie: Sint Janskerkhof
datering opgraving: 1984
datering rapport: juni 1993
code: DBKJ

BAM-rapport 25

's-Hertogenbosch : Sint Janskerkhof

opdracht: onderzoek
datering: 1984

In dit onderzoek zal ingegaan worden op enkele aspecten van het voormalige kerkhof van de Sint Janskerk te 's-Hertogenbosch in de periode 1629-1858. De periode wordt afgebakend door de verovering van Den Bosch onder leiding van Frederik Hendrik in 1629, waarna de kerk met kerkhof van katholiek naar protestants beheer ging, en de sluiting van het kerkhof in 1858.
Centraal staan de vragen hoe er begraven werd, wat voor materiële zaken de overledenen in hun graf meekregen en wat voor bevolkingsgroepen er begraven werden. Een en ander is bedoeld ter ondersteuning van het onderzoek volgende op de opgraving van een deel van de dodenakker door de Archeologische Dienst van 's-Hertogenbosch in 1984. Om de Archeologische Dienst ter wille te zijn is daarom aan het eind van het onderzoekeen hoofdstuk opgenomen waarin aan de hand van dit onderzoek enkele uitspareken worden gedaan over de door de Archeologische Dienst gedocumenteerde begravingen.
Om de probleemstelling te beantwoorden is het proces vanaf het sterven tot en met de grafruiming en herbegraving gereconstrueerd. Door deze methode kunnen de in de probleemstelling geformuleerde aspecten in hun context geplaatst worden. Voor deze reconstructie is gebruik gemaakt van literatuur over kerkhoven en begrafenissen en archivalia uit met name het archief van de Sint Jan en het Gemeentearchief 's-Hertogenbosch. De literatuur werd vooral gebruikt om de gevonden resultaten zoveel mogelijk in hun context te zetten. Een nadeel van de literatuur is dat deze nauwelijks de bevolkingsgroepen van een kerkhof behandelt. Als het al gedaan is, betreft het archeologisch onderzoek zoals bij "Een mysterieuze begraafplaats uit de 18e eeuw" in het Deventer jaarboek 1989,1 Het betreft dan slechts enkele individuen zodat een vergelijking met het Sint Janskerkhof niet mogelijk is. In literatuur over kerkhoven geschreven door niet-archeologen worden de begravenen op zich vrijwel niet behendels. Het zijn steeds cultuur-historische verhandelingen over de wijze waarop begraven is, maar zelden wat voor mensen er begraven zijn. Hooguit wordt er gezegd dat de armen en minvermogenden op het kerkhof terecht kwamen
1
en de rijken in de kerk.2 Doordat in dit onderzoek de bevolkingsgroepen op het Sint Janskerkhof wel worden onderzocht, hebben we de in de literatuur en archieven behandelde rouwrituelen en de materiële neerslag hiervan, gekoppeld aan bepaalde sociale klassen. Zoveel mogelijk wordt dan ook nagegaan in welke mate de in de bronnen vermelde rouwrituelen en de materiële neerslag hiervan, daadwerkelijk op het Sint Janskerkhof terug zien. Op deze manier kan zicht worden gekregen op de sociaal-economische omstandigheden van de begravenen en daarmee een deel van de Bossche samenleving. Wij hopen dan ook dat dit onderzoek niet alleen een bijdrage kan leveren aan de geschiedenis van het begraven, maar evenzeer een bijdrage levert bij het achterhalen van de leefomstandigheden in 's-Hertogenbosch in de periode 1929-1858.
Het grootste probleem tijdens het onderzoek vormde de factor tijd. Tijdens het onderzoek bleek dat op het kerkhof in de loop van de eeuwen zeer veel mensen ter aarde zijn besteld. Op de sociale status van de bevolkingsgroepen op het kerkhof te achterhalen moesten de materiële zaken per begrafenis worden genoteerd, geordend en geïnterpreteerd. Dit bleek dermate veel tijd te vergen dat gekozen is voor selectie. Desondanks heeft dit onderzoek veel meer tijd in beslag genomen dan de zes maanden die er voor was uitgetrokken. Alleen al voor het achterhalen van de sociale status van de geselecteerde begravenen bleek meer als zes maanden nodig te zijn. De opdrachtgever van de onderzoek, de Archeologische Dienst van 's-Hertogenbosch, bleek gelukking met de overschrijding van de geplande tijd geen problemen te hebben. Met name deze medewerking van de Archeologische Dienst heeft er toe geleid dat dit onderzoek in deze vorm tot stand is gekomen.
2
Noten
1.J.W. Bloemink en Fuldauer, "Een mysterieuze begraafplaats uit de 18e eeuw", in: Deventer jaarboek 1989, Deventer z.j. (1989), p. 51-65
2.C.F.Xav. Smits, De grafzerken in de Sint Janskerk van 's-Hertogenbosch, 's-Hertogenbosch 1912, p. 111
Gemeentelijk Oudheidkundig Bodemonderzoek 's-Hertogenbosch (GOBH)
Boeken
1993

Marcel Portegies

Het kerkhof van de Sint Janskerk te 's-Hertogenbosch, 1629-1858
Gemeentelijk Oudheidkundig Bodemonderzoek 's-Hertogenbosch (GOBH) | juni 1993 		 

Op deze pagina

BAM-rapport 25
Boeken
URL om naar deze pagina te linken:

Bossche Encyclopedie |